Kök Hücre Bağışı
TÜRKÖK
TÜRKÖK, akraba dışı hematopoetik kök hücre nakli tedavisine ihtiyaç duyan hastalar için gönüllü kök hücre bağışçı adaylarının bulunması, bağışçı adaylarına ait doku grubu antijeni (HLA) bilgilerinin depolandığı TÜRKÖK Kemik İliği Bankasının (KİB) oluşturulması ve kök hücre nakli ile ilgilenen merkezler arasında koordinasyonun sağlanması amacı ile kurulmuştur.
T.C. Sağlık Bakanlığı ile Türk Kızılay arasında 07.11.2013 tarihinde TÜRKÖK iş birliği protokolü imzalanmıştır.
TÜRKÖK Protokolü ile Türk Kızılay;
- Kök hücre bağışçı adaylarının kazanılması,
- Eşleşme ve nakil süreçlerinin takibi,
- Kök hücre toplanması planlanan bağışçılara mihmandarlık hizmeti verilmesi (ulaşım, konaklama, iaşe bedellerinin karşılanması),
- Hücresel ürün transferlerinin gerçekleştirilmesi
Kök Hücre Bağışçısı Kazanımı çalışmaları, T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yayınlanan TÜRKÖK Bağışçı Kabul-Ret Kriterleri ve “Ulusal Kan ve Kan Bileşenleri Hazırlama, Kullanım ve Kalite Güvencesi Rehberi 2016” çerçevesinde gerçekleştirilmektedir.
Türk Kızılay, TÜRKÖK kapsamındaki çalışmalarını Bölge Kan Merkezleri bünyesinde kurduğu 18 Kök Hücre Bağış Merkezi ile yürütmektedir.
KÖK HÜCRE
Hematopoetik kök hücreler;
- Tüm kan hücrelerine farklılaşabilirler.
- Kemik iliği, kan ve göbek kordonundan elde edilirler.
- Uygun koşullarda dondurularak canlılığını korurlar.
- Damar yolu ile verildiğinde kemik iliğine yerleşir ve hematopoezi (kan hücrelerinin oluşumu) başlatırlar.
HLA, bir kişinin dokusunun diğer bir kişiye ne kadar uyduğunu gösterir. HLA doku tipi kalıtsal olup, kişinin kardeşleri varsa ikizi en iyi eşleşme ihtimali olan kişilerdir. Hastanın ailesi içerisinde eşleşme bulunamaz ise TÜRKÖK Kemik İliği Bankası’nda tarama yapılır.
Kök Hücre Tedavisi Uygulanan Hastalıklar
- Kemik iliği kanserleri
- Lenfomalar
- Çeşitli organ kanserleri
- Kemik iliğinin yetersiz çalıştığı veya çalışmadığı durumlar
- Kalıtsal anemiler
- İmmün yetersizlikler
- Kalıtsal metabolik hastalıklar
Gönüllü kök hücre bağışçı adayı olmak istediğinizde ülkemizde ve dünyada kök hücre nakli tedavisi olmayı bekleyen tüm hastalar için değerlendirmeye alınırsınız.
1. Bağışçı Adayı Olma Süreci
Bağışçı olmak isteyen bir kişi;
- 18-35 yaş aralığında
- Sağlıklı bir kişi olmalıdır (Hepatit B, Hepatit C ve Sifiliz hastalığı geçirmemiş olan, kronik hastalığı bulunmayan, kanser, HIV (AIDS) tanısı almamış olan kişiler).
- Gönüllü Kök Hücre Bağışçı Adayı Bilgilendirme ve Onam Formunu doldurup imzalayarak bu bağışı resmi olarak onaylamanız istenir.
- Türk Kızılay tarafından kan grubunuzun, bulaşıcı enfeksiyon hastalıkları açısından testlerinizin (HIV, Hepatit B, Hepatit C ve Sifiliz) ve doku tiplemenizin çalışılabilmesi için 3 tüp kan örneği alınır.
- Eğer bulaşıcı hastalıklar açısından test sonucunuz negatif ise doku tipinizin belirlenmesi için HLA numuneniz TÜRKÖK Doku Tipleme Laboratuvarı’na gönderilir ve doku tipleme testi sonuçlarınız TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanına aktarılır.
- Bulaşıcı hastalıkların varlığı tespit edilir ise bağışçı adayı olamazsınız. TÜRKÖK Kemik İliği Bilgi Bankası veri tabanına kaydınız gerçekleştirilmez ve bu konuda bilgilendirilirsiniz.
2. Eşleşme ve Nakil Süreçleri
- Eşleşme Görüşmesi: TÜRKÖK Kemik İliği Bankası’nda yapılan taramalarda bir hasta ile uyumunuzun tespit edilmesi halinde, Türk Kızılay personeli tarafından sizinle bir ön görüşme gerçekleştirilir. Bu görüşmede süreç hakkında bilgi verilir ve bağış için kararlılığınız sorgulanır. Onay vermeniz halinde ileri doku tiplemenizin yapılması ve hasta doku tipi ile karşılaştırılması için kan örnekleriniz alınır.
- Doku Uyumu Doğrulama Testi: Sizin ve hastanın doku tiplemesinin karşılaştırılması amacı ile TÜRKÖK Doku Tipleme Laboratuvarı’nda çalıştırılmasıdır.
- Nakil Planlama Süreci: Doku uyumu doğrulama testi sonrası hastanın tedavi gördüğü nakil merkezi tarafından sizden kök hücre toplanarak tedavi sürecine devam kararı onaylanırsa, Türk Kızılay personeli tarafından tekrar aranırsınız. Bu görüşme sırasında sizinle sağlık muayenesi günü, kök hücre toplama günü, işlemlerin yapılacağı merkez ve kök hücre toplama işlemi için hangi yöntemin kullanılacağı ile ilgili organizasyon yapılır.
- Sağlık Muayenesi Süreci: Kök hücre toplama işleminden 20-30 gün önce belirlenen toplama merkezinde ayrıntılı fizik muayenenizin yapılması sağlanır. Elektrokardiyografi (EKG), akciğer filmi ve çeşitli testler (idrar, kan testleri, kadınlar için hamilelik testleri gibi) yapılır. Bu testler, yapacağınız bağışın siz ve hasta için herhangi bir riske yol açmayacağından emin olmak amacı taşımaktadır.
- Kök Hücre Toplama Süreci: Kök hücre toplanması iki yöntemle gerçekleştirilir:
1. Periferik Kök Hücre Toplama Yöntemi:
En sık tercih edilen yöntem olup, bağışçının damar yapısının uygunluğunun değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu yöntemi tercih ettiyseniz kök hücre toplama öncesi 4-5 gün süre ile günde 2 kez deri altı G-CSF (Granülosit Koloni Uyarıcı Faktör) uygulaması yapılır. Bunun amacı kemik iliğinde yerleşik olarak bulunan kök hücrelerin kana geçmesini ve daha fazla kök hücre toplanmasını sağlamaktır.
Son dozdan 2 saat sonra bir kolunuzdan steril bir iğne yardımı ile alınan kan, aferez cihazında ilerler ve 4-5 saatlik bir aferez prosedürü sonunda kök hücrelerin diğer kan bileşenlerinden ayrılması sağlanır. Kök hücresi ayrılmış kan ise diğer kolunuzdan tekrar vücudunuza verilir.
İşlem sırasında önemli bir rahatsızlığın oluşması beklenmez. Nadiren, dudaklarda ve parmaklarda geçici uyuşma hissi olabilir. Bağış sonrası, kendinizi iyi hissedene kadar gözlem altında tutulursunuz. Bağıştan sonraki 48 saat içerisinde, G-CSF’ye ait yan etkiler (kas/kemik ağrıları, ateş, tansiyonda yükselme vb.) kaybolur. Rahatlamak için Asetilsalisilik asit içermeyen ilaçlar (Acetaminophen, İbuprofen vb.) alabilirsiniz. Bağıştan sonraki 2 gün içerisinde günlük aktivitelerinize dönebilirsiniz eğer fiziksel iş gücü gerektiren aktivitelerde bulunuyor iseniz daha fazla istirahate ihtiyaç duyabilirsiniz.
Eğer damar yapınız uygun değil ise alternatif olarak, lokal anestezi altında santral venöz kateter aracılığı ile boyun damarınızdan kök hücreleriniz toplanır. Kateter sıklıkla 4 saat süreyle takılı kalır ancak bazı durumlarda ikinci gün tekrar kök hücre toplanması gerekebilir ve bu süre 24 saate uzayabilir. Bu, nadiren gereksinim duyulan bir yöntemdir ve sizler tarafından verilecek kararlar önemlidir.
2. Kemik İliğinden Kök Hücre Toplama Yöntemi:
Bu işlemi tercih ettiyseniz; sağlık değerlendirmesinde yapılan testlerdeki kan değerlerinize göre işlemden önce 1 ünite kanınız alınarak tekrar size verilmek üzere saklanabilir. Gerekli sağlık kontrolleri ve genel anestezi alıp alamayacağınıza ilişkin tetkikler yapılıp, hastaneye yatışınız gerçekleştirilir. Ameliyathane ortamında, 1 veya 2 saat kadar genel anestezi altında özel bir iğne yardımı ile kalça kemiğinizin arkasından (pelvis kemiği) kök hücreleriniz toplanır.
Aynı günün akşamında veya ertesi gün taburcu edilirsiniz. Bağış sonrası ilk 2 ya da 3 hafta biraz ağrı ve tutukluk hissedebilirsiniz. İlk 2 hafta ağır kaldırmamalı ve ağır sporlar yapmamalısınız. Bağıştan sonraki 2 gün içerisinde günlük aktivitelerinize dönebilir eğer fiziksel iş gücü gerektiren aktivitelerde bulunuyor iseniz daha fazla istirahate ihtiyaç duyabilirsiniz.
Zaman Planlaması: Ortalama bir bağış süreci 4-6 haftalık bir zaman aralığında 20-30 saatlik bir zamanınızı alır.
Bilinmesi gerekenler;
- Kök hücre toplama işlemi sonrasında ilk bir ay içerisinde sağlık muayenesi ve kan testi yaptırmanız sizin sağlığınız açısından önemlidir. Test sonuçlarınızı Türk Kızılay personeline iletmeniz halinde toplama merkezinde değerlendirilmesi sağlanır.
- Muayene, tıbbi işlemler ya da diğer bağış ile ilgili harcamalar konusunda bağışçıdan hiçbir ücret talep edilmez ve bağışçının sosyal güvenliği kesinlikle kullanılmaz.
- Tüm bu süreçlerde lojistik destek (ulaşım, konaklama) ve yemek ücretleriniz Türk Kızılay tarafından sağlanır.
- Sağlık değerlendirme ve hücresel ürün toplama süreçleri için ihtiyacınız halinde çalıştığınız /öğrenim gördüğünüz kuruma T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından izin bilgilendirme yazısı gönderilir.
- Herhangi bir zaman diliminde bağış kararından vazgeçme hakkına sahipsiniz. Ancak sizinle nakil planlaması yapıldıktan sonra eş zamanlık olarak hastaya da nakil için tedavi başlandığından dolayı kararınızdan vazgeçerseniz, hasta için hayati tehlike oluşabilir.
Gizlilik
TÜRKÖK, hasta ve bağışçının gizliliğini korumayı taahhüt eder. Bağışçı ve hastanın kişisel bilgilerinin saklanması yasalar gereğidir. Gizliliğin sağlanması konusunda bizimle iş birliği yapmanız beklenir. Gizlilik için verilmiş olan bu söz hem bağışçıyı hem de hastayı istenmeyen tanıtım, temaslar, bağışa zorlama ya da para teklif edilmesi gibi durumlardan korumak içindir. Bağışçıya hastayla ilgili sadece hastanın yaş grubu, cinsiyeti ve hastalığı hakkında bilgi verilirken; hastaya bağışçının yaş ve cinsiyeti hakkında bilgi verilir.
Bağış Sonrasında Hasta İle İletişim
Bağıştan sonraki ilk 2 yıl boyunca, hastaya içerisinde özel bilgilerinizi içermeyen mektup yazmanıza izin verilir. Bu iletişim kesinlikle isim, adres, telefon numarası, şehir ve ülke gibi iletişim bilgilerini içermemelidir. Bu mektup TÜRKÖK aracılığı ile hastaya ulaştırılır. Bağıştan 2 yıl sonra hem hastanın hem de bağışçının görüşme talebinde bulunması halinde https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/47486/0/bagisci-tanisma-dilekce-formupdf.pdf linkinde yer alan form doldurularak TÜRKÖK tarafından değerlendirmeye alınır.
SIK SORULAN SORULAR
1) Nerede kök hücre bağışında bulunabilirim?
- Size en yakın Gönüllü Verici Merkezi ve Sabit Kan Alma Merkezlerinde kök hücre bağışı ile ilgili bilgilendirme alabilir ve kök hücre bağışında bulunabilirsiniz.
2) Kimler kök hücre bağışında bulunabilir?
- 18-35 yaşlarında ve bilgilendirilmiş onam vermiş olan sağlıklı birey olma koşulu aranmaktadır. Bu koşulların sağlanması durumunda kişi kök hücre bağışında bulunabilir.
3) Kimliğimi bildirmem zorunlu mu?
- Bağışçılar kök hücre bağışı işlemi öncesinde isim-soy isim, doğum tarihi (gün/ay/yıl), T.C. Kimlik Numarasını içeren nüfus cüzdanı ve kalıcı adres bilgilerini vererek kendilerini tanıtmalıdır. Kimlik ibrazı yasal zorunluluktur.
4) Bilgilendirme ve onam formundaki doldurulması gereken alanları doldurmak zorunda mıyım?
- Kişi kök hücre bağışı için başvurduğunda bilgilendirme ve onam formundaki kişisel ve sağlıkla ilgili soruları eksiksiz cevaplandırarak ve bu formu imzalayarak onaylamak zorundadır. İstenen bilgilerin, özellikle adres ve iletişim bilgilerinin eksiksiz doldurulması, bir hasta ile uyum olması durumunda bağışçı ile iletişime geçme aşamasında önem arz etmektedir. Kök hücre bağışçı adayı olduktan sonra adres veya iletişim bilgilerinizin değişmesi halinde ilerleyen süreçte size ulaşabilmemiz için Türk Kızılay’a başvurarak bilgilerinizi güncellemeniz gerekmektedir.
5) 3 tüp kan verildiğinde kök hücre bağışında bulunmuş olunuyor mu?
- TÜRKÖK Projesi kapsamında kök hücre bağışçı adaylarından bulaşıcı hastalıklar açısından serolojik testlerin çalışılması ve kan grubu belirlenmesi, doku tiplemesi yapılabilmesi için 3 tüp numune alınmaktadır. Bulaşıcı hastalık testlerinin negatif çıktığı bağışçı adaylarının doku tipleme numunesi T.C. Sağlık Bakanlığı’na ait Doku Tipleme Laboratuvarı’na teslim edilmekte ve burada analiz işlemleri tamamlanmaktadır. Doku tipleme sonuçları Kemik İliği Bankası veri tabanına aktarılmaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı TÜRKÖK Birimi'ne yapılan hasta başvuruları sonucunda veri tabanı taranmaktadır. Bir hasta ve bağışçı adayı arasında uyum tespit edildiğinde Türk Kızılay olarak sizinle tekrar iletişime geçilecek ve yaptığınız bağışla ilgili onayınız istenecektir. Bu aşamadan sonra kök hücre bağışı ile ilgili süreç başlamış olacaktır. Yani ilk aşamada verilen kan, kök hücre için değil gerekli testlerin yapılabilmesi içindir.
6) Kök hücre toplamada hangi yöntemler kullanılıyor ve en çok hangisi tercih ediliyor?
- Periferik kök hücre toplama ve kemik iliği bağışı yöntemi olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır. Yöntem ile ilgili bağışçı adayının tercihi ön planda tutulmaktadır. Bazı durumlarda hastanın ve bağışçı adayının sağlık durumu göz önünde bulundurularak nakil merkezi tarafından hangi yöntemin seçileceğine karar verilebilmektedir. En çok tercih edilen yöntem Periferik kök hücre toplama yöntemidir.
7) Periferik kök hücre toplama yönteminin kemik iliği bağışı yönteminden ne farkı vardır?
- Periferik yöntemde, bağışçının hastaneye yatması gerekmemektedir, anesteziye ihtiyaç duyulmaz.
- Kemik iliği yönteminde aşılamaya ihtiyaç duyulmamaktadır ve tek seferde sayıca çok kök hücre elde edilmektedir.
8) Kök hücre toplama işleminden sonra bağışçının kök hücreleri bitiyor mu?
- Kök hücreler devamlı olarak kendini yenileyebilme özelliğine sahip olduğu için bağış işleminden sonra bağışçının kök hücreleri belirli bir sürede tekrar eski sayısına ulaşacaktır.
9) Bağış sonrasında görülen yan etkiler nelerdir?
- Periferik kök hücre bağışında, aşı uygulaması sonrasında kök hücre toplanmasının ardından; geçici halsizlik hissi, ateş, geçici grip benzeri belirtiler, genel vücut ağrıları; dalak bölgesinde dolgunluk hissi görülebilir.
- Kemik iliği bağışında, dikiş gerektiren bir kesi oluşmaz. Verici, genellikle ertesi gün kan tetkikleri yapıldıktan sonra taburcu edilir. Ancak, kalça bölgesinde 1-2 gün sürebilen bir ağrı meydana gelebilir. Anesteziye bağlı olarak geçici boğaz ve baş ağrısı gözlenebilir.
10) Bağış sonrasında görülen yan etkiler kalıcı mıdır?
- Kemik iliği toplama ve Periferik kök hücre toplama işlemlerinde oluşabilecek yan etkiler düşük olasılıkla görülebilecek etkiler olup, 1-3 hafta içinde etkisini kaybeder.
11) Periferik kök hücre toplama yönteminde uygulanacak olan 5 günlük aşı periyodunda bağışçının işinden izin almasına gerek var mıdır?
- Aşılama süreci aferez merkezlerinin bulunduğu yerlerde yapılmaktadır. Eğer yaşadığınız şehirden farklı bir şehirde bulunan aferez merkezinde işlemler yapılacaksa iş yerinize T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından süreç bilgilendirme yazısı gönderilebilmektedir.
12) Bağışçının ilk bağışından sonra, başka bir hasta ile tekrar doku eşleşmesi olursa, tekrar bağışçı olabilmesi için ne kadar süre geçmeli?
- Kök Hücre toplama işleminden sonra hücre sayısının yeterli miktara ulaşmasını beklemek açısından 3 aylık bir süre yeterlidir. TÜRKÖK Projesi kapsamında bir hastayla uyumunuz tespit edildiğinde ve sizden kök hücre toplama işlemi gerçekleştirildiğinde veri tabanında 1 yıl boyunca inaktif hale getirilmekte olup, tarama yapılmamaktadır. 1 yılın sonunda TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanından aksi bir talebiniz olmadıysa kaydınız otomatik olarak aktif hale getirilecektir.
13) Kök hücre bağışında bulundum. Yurt dışındaki bir hasta ile eşleşme olasılığım var mı?
- 04.05.2016 tarihi itibari ile TÜRKÖK Ulusal Kemik İliği Bankası’nın, Dünya Kemik İliği Bankası’na üyelik işlemleri tamamlanması ile yurt dışı hastalar için de eşleşme talepleri gelmeye başlamıştır.
14) Yurt dışında bir hasta ile eşleşme olursa bağışçı yurt dışına gidecek mi?
- Bağışçının onay vermesi durumda kök hücre toplama işlemi ülkemizdeki uygun bir aferez merkezinde yapıldıktan sonra toplanan kök hücreler hastanın bulunduğu ülkeye gönderilecektir.
15) Yurt dışında yaşıyorum, Türk Kızılay’a bağışta bulunabilir miyim?
İletişim bilgilerinize rahat ulaşılabilmesi açısından bulunduğunuz ülkedeki kemik iliği bankasına başvuru yapmanız daha doğru olacaktır. Türkiye olarak dünyadaki diğer Kemik İliği Bankaları’ndan da tarama yapabildiğimiz için sizin verilerinize uygun bir hasta eşleşmesi olduğunda sizinle iletişime geçilebilecektir.
16) Bağışçıların verileri neden dünyadaki diğer kemik iliği bankaları ile paylaşılıyor?
- Dünya’nın her yerinde kök hücreye ihtiyacı olan hasta sayısı oldukça fazladır. Buna karşılık bu hastalar için gerekli olan sağlıklı kök hücrelerin, hastaların dokusu ile uyuşma olasılığı çok düşüktür. Tüm bunlar düşünüldüğünde bu olasılığı arttırmanın tek yolu, milyonlarca bağışçının doku analizini içeren dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı bir havuzun oluşmasından geçmektedir. Halen ülkemizdeki hastalar için kemik iliği taraması bu havuzdan yapılmaktadır. Bu nedenle ülkemize ait veri tabanı dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı havuz ile paylaşılmaktadır.
17) Daha önce kök hücre bağışında bulundum, tekrar Türk Kızılay’a da bağışta bulunabilir miyim?
- Kök hücre bağışçısı adayı olmak için bir defa örnek vermeniz yeterlidir. İkinci bir kayda gerek bulunmamaktadır.
18) Kök Hücre bağışı yaptım, geri dönüş olmadı. Tekrar numune vermeme gerek var mıdır? Ne yapabilirim?
- Türk Kızılay'a kök hücre bağışçısı adayı olmak için bir kere numune vermiş olmanız yeterlidir. Türk Kızılay'a vermiş olduğunuz numuneler kök hücre bağışı işlemi değildir, kök hücre bağışçısı adayı olmanızı sağlar. Kök hücre bağışçı adaylarına ait doku verileri TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanında 55 yaşına kadar saklanmaktadır. Bir hasta ile uyumunuzun gerçekleşmesi durumunda sizinle iletişime geçilecektir. Uyum tespit edilmediği sürece tarafınıza geri dönüş yapılmayacaktır.
19) Düzenli ilaç kullanıyorum. Kök hücre bağışlayabilir miyim?
- Kronik hastalığı olan ve bu yüzden düzenli ilaç kullanması gereken kişilerin doktor tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.
20) Bir hasta adına bağış yapmak istiyorum. Ne yapabilirim?
- Türk Kızılay olarak kök hücre bağışçısı kazanımı görevimizi yerine getirirken bağışçı adaylarımızı yapacakları bağış konusunda uygun şekilde bilgilendirmeyi misyon olarak belirlemiş bulunmaktayız. Ayrıca nakil bekleyen tüm hastalara umut olma arayışında olduğumuzu belirtmek isteriz. Bu sebeple çalışmalarımızı tek bir hastaya yönelik yapmamakta, belki de ileride bir eşleşme olduğunda vazgeçmeyecek bağışçı adayları kazanımına yönelik yapmaktayız.
Tüm hastalar için bağışçı adayı olmayı kabul ediyor, herhangi bir hastaya bir eşleşme durumunda kök hücre bağışında bulunmak istiyorsanız sizleri Türk Kızılay'a bekleriz.
TÜRKÖK, hasta ve bağışçının gizliliğini korumayı taahhüt eder. Bağışçı ve hastanın kişisel bilgilerinin saklanması yasalar gereğidir. Gizliliğin sağlanması konusunda bizimle iş birliği yapmanız beklenir. Gizlilik için verilmiş olan bu söz hem bağışçıyı hem de hastayı istenmeyen tanıtım, temaslar, bağışa zorlama ya da para teklif edilmesi gibi durumlardan korumak içindir. Bağışçıya hastayla ilgili sadece hastanın yaş grubu, cinsiyeti ve hastalığı hakkında bilgi verilirken; hastaya bağışçının yaş ve cinsiyeti hakkında bilgi verilir.
Bağış Sonrasında Hasta İle İletişim
Bağıştan sonraki ilk 2 yıl boyunca, hastaya içerisinde özel bilgilerinizi içermeyen mektup yazmanıza izin verilir. Bu iletişim kesinlikle isim, adres, telefon numarası, şehir ve ülke gibi iletişim bilgilerini içermemelidir. Bu mektup TÜRKÖK aracılığı ile hastaya ulaştırılır. Bağıştan 2 yıl sonra hem hastanın hem de bağışçının görüşme talebinde bulunması halinde https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/47486/0/bagisci-tanisma-dilekce-formupdf.pdf linkinde yer alan form doldurularak TÜRKÖK tarafından değerlendirmeye alınır.
SIK SORULAN SORULAR
1) Nerede kök hücre bağışında bulunabilirim?
- Size en yakın Gönüllü Verici Merkezi ve Sabit Kan Alma Merkezlerinde kök hücre bağışı ile ilgili bilgilendirme alabilir ve kök hücre bağışında bulunabilirsiniz.
2) Kimler kök hücre bağışında bulunabilir?
- 18-35 yaşlarında ve bilgilendirilmiş onam vermiş olan sağlıklı birey olma koşulu aranmaktadır. Bu koşulların sağlanması durumunda kişi kök hücre bağışında bulunabilir.
3) Kimliğimi bildirmem zorunlu mu?
- Bağışçılar kök hücre bağışı işlemi öncesinde isim-soy isim, doğum tarihi (gün/ay/yıl), T.C. Kimlik Numarasını içeren nüfus cüzdanı ve kalıcı adres bilgilerini vererek kendilerini tanıtmalıdır. Kimlik ibrazı yasal zorunluluktur.
4) Bilgilendirme ve onam formundaki doldurulması gereken alanları doldurmak zorunda mıyım?
- Kişi kök hücre bağışı için başvurduğunda bilgilendirme ve onam formundaki kişisel ve sağlıkla ilgili soruları eksiksiz cevaplandırarak ve bu formu imzalayarak onaylamak zorundadır. İstenen bilgilerin, özellikle adres ve iletişim bilgilerinin eksiksiz doldurulması, bir hasta ile uyum olması durumunda bağışçı ile iletişime geçme aşamasında önem arz etmektedir. Kök hücre bağışçı adayı olduktan sonra adres veya iletişim bilgilerinizin değişmesi halinde ilerleyen süreçte size ulaşabilmemiz için Türk Kızılay’a başvurarak bilgilerinizi güncellemeniz gerekmektedir.
5) 3 tüp kan verildiğinde kök hücre bağışında bulunmuş olunuyor mu?
- TÜRKÖK Projesi kapsamında kök hücre bağışçı adaylarından bulaşıcı hastalıklar açısından serolojik testlerin çalışılması ve kan grubu belirlenmesi, doku tiplemesi yapılabilmesi için 3 tüp numune alınmaktadır. Bulaşıcı hastalık testlerinin negatif çıktığı bağışçı adaylarının doku tipleme numunesi T.C. Sağlık Bakanlığı’na ait Doku Tipleme Laboratuvarı’na teslim edilmekte ve burada analiz işlemleri tamamlanmaktadır. Doku tipleme sonuçları Kemik İliği Bankası veri tabanına aktarılmaktadır. T.C. Sağlık Bakanlığı TÜRKÖK Birimi'ne yapılan hasta başvuruları sonucunda veri tabanı taranmaktadır. Bir hasta ve bağışçı adayı arasında uyum tespit edildiğinde Türk Kızılay olarak sizinle tekrar iletişime geçilecek ve yaptığınız bağışla ilgili onayınız istenecektir. Bu aşamadan sonra kök hücre bağışı ile ilgili süreç başlamış olacaktır. Yani ilk aşamada verilen kan, kök hücre için değil gerekli testlerin yapılabilmesi içindir.
6) Kök hücre toplamada hangi yöntemler kullanılıyor ve en çok hangisi tercih ediliyor?
- Periferik kök hücre toplama ve kemik iliği bağışı yöntemi olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır. Yöntem ile ilgili bağışçı adayının tercihi ön planda tutulmaktadır. Bazı durumlarda hastanın ve bağışçı adayının sağlık durumu göz önünde bulundurularak nakil merkezi tarafından hangi yöntemin seçileceğine karar verilebilmektedir. En çok tercih edilen yöntem Periferik kök hücre toplama yöntemidir.
7) Periferik kök hücre toplama yönteminin kemik iliği bağışı yönteminden ne farkı vardır?
- Periferik yöntemde, bağışçının hastaneye yatması gerekmemektedir, anesteziye ihtiyaç duyulmaz.
- Kemik iliği yönteminde aşılamaya ihtiyaç duyulmamaktadır ve tek seferde sayıca çok kök hücre elde edilmektedir.
8) Kök hücre toplama işleminden sonra bağışçının kök hücreleri bitiyor mu?
- Kök hücreler devamlı olarak kendini yenileyebilme özelliğine sahip olduğu için bağış işleminden sonra bağışçının kök hücreleri belirli bir sürede tekrar eski sayısına ulaşacaktır.
9) Bağış sonrasında görülen yan etkiler nelerdir?
- Periferik kök hücre bağışında, aşı uygulaması sonrasında kök hücre toplanmasının ardından; geçici halsizlik hissi, ateş, geçici grip benzeri belirtiler, genel vücut ağrıları; dalak bölgesinde dolgunluk hissi görülebilir.
- Kemik iliği bağışında, dikiş gerektiren bir kesi oluşmaz. Verici, genellikle ertesi gün kan tetkikleri yapıldıktan sonra taburcu edilir. Ancak, kalça bölgesinde 1-2 gün sürebilen bir ağrı meydana gelebilir. Anesteziye bağlı olarak geçici boğaz ve baş ağrısı gözlenebilir.
10) Bağış sonrasında görülen yan etkiler kalıcı mıdır?
- Kemik iliği toplama ve Periferik kök hücre toplama işlemlerinde oluşabilecek yan etkiler düşük olasılıkla görülebilecek etkiler olup, 1-3 hafta içinde etkisini kaybeder.
11) Periferik kök hücre toplama yönteminde uygulanacak olan 5 günlük aşı periyodunda bağışçının işinden izin almasına gerek var mıdır?
- Aşılama süreci aferez merkezlerinin bulunduğu yerlerde yapılmaktadır. Eğer yaşadığınız şehirden farklı bir şehirde bulunan aferez merkezinde işlemler yapılacaksa iş yerinize T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından süreç bilgilendirme yazısı gönderilebilmektedir.
12) Bağışçının ilk bağışından sonra, başka bir hasta ile tekrar doku eşleşmesi olursa, tekrar bağışçı olabilmesi için ne kadar süre geçmeli?
- Kök Hücre toplama işleminden sonra hücre sayısının yeterli miktara ulaşmasını beklemek açısından 3 aylık bir süre yeterlidir. TÜRKÖK Projesi kapsamında bir hastayla uyumunuz tespit edildiğinde ve sizden kök hücre toplama işlemi gerçekleştirildiğinde veri tabanında 1 yıl boyunca inaktif hale getirilmekte olup, tarama yapılmamaktadır. 1 yılın sonunda TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanından aksi bir talebiniz olmadıysa kaydınız otomatik olarak aktif hale getirilecektir.
13) Kök hücre bağışında bulundum. Yurt dışındaki bir hasta ile eşleşme olasılığım var mı?
- 04.05.2016 tarihi itibari ile TÜRKÖK Ulusal Kemik İliği Bankası’nın, Dünya Kemik İliği Bankası’na üyelik işlemleri tamamlanması ile yurt dışı hastalar için de eşleşme talepleri gelmeye başlamıştır.
14) Yurt dışında bir hasta ile eşleşme olursa bağışçı yurt dışına gidecek mi?
- Bağışçının onay vermesi durumda kök hücre toplama işlemi ülkemizdeki uygun bir aferez merkezinde yapıldıktan sonra toplanan kök hücreler hastanın bulunduğu ülkeye gönderilecektir.
15) Yurt dışında yaşıyorum, Türk Kızılay’a bağışta bulunabilir miyim?
İletişim bilgilerinize rahat ulaşılabilmesi açısından bulunduğunuz ülkedeki kemik iliği bankasına başvuru yapmanız daha doğru olacaktır. Türkiye olarak dünyadaki diğer Kemik İliği Bankaları’ndan da tarama yapabildiğimiz için sizin verilerinize uygun bir hasta eşleşmesi olduğunda sizinle iletişime geçilebilecektir.
16) Bağışçıların verileri neden dünyadaki diğer kemik iliği bankaları ile paylaşılıyor?
- Dünya’nın her yerinde kök hücreye ihtiyacı olan hasta sayısı oldukça fazladır. Buna karşılık bu hastalar için gerekli olan sağlıklı kök hücrelerin, hastaların dokusu ile uyuşma olasılığı çok düşüktür. Tüm bunlar düşünüldüğünde bu olasılığı arttırmanın tek yolu, milyonlarca bağışçının doku analizini içeren dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı bir havuzun oluşmasından geçmektedir. Halen ülkemizdeki hastalar için kemik iliği taraması bu havuzdan yapılmaktadır. Bu nedenle ülkemize ait veri tabanı dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı havuz ile paylaşılmaktadır.
17) Daha önce kök hücre bağışında bulundum, tekrar Türk Kızılay’a da bağışta bulunabilir miyim?
- Kök hücre bağışçısı adayı olmak için bir defa örnek vermeniz yeterlidir. İkinci bir kayda gerek bulunmamaktadır.
18) Kök Hücre bağışı yaptım, geri dönüş olmadı. Tekrar numune vermeme gerek var mıdır? Ne yapabilirim?
- Türk Kızılay'a kök hücre bağışçısı adayı olmak için bir kere numune vermiş olmanız yeterlidir. Türk Kızılay'a vermiş olduğunuz numuneler kök hücre bağışı işlemi değildir, kök hücre bağışçısı adayı olmanızı sağlar. Kök hücre bağışçı adaylarına ait doku verileri TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanında 55 yaşına kadar saklanmaktadır. Bir hasta ile uyumunuzun gerçekleşmesi durumunda sizinle iletişime geçilecektir. Uyum tespit edilmediği sürece tarafınıza geri dönüş yapılmayacaktır.
19) Düzenli ilaç kullanıyorum. Kök hücre bağışlayabilir miyim?
- Kronik hastalığı olan ve bu yüzden düzenli ilaç kullanması gereken kişilerin doktor tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.
20) Bir hasta adına bağış yapmak istiyorum. Ne yapabilirim?
- Türk Kızılay olarak kök hücre bağışçısı kazanımı görevimizi yerine getirirken bağışçı adaylarımızı yapacakları bağış konusunda uygun şekilde bilgilendirmeyi misyon olarak belirlemiş bulunmaktayız. Ayrıca nakil bekleyen tüm hastalara umut olma arayışında olduğumuzu belirtmek isteriz. Bu sebeple çalışmalarımızı tek bir hastaya yönelik yapmamakta, belki de ileride bir eşleşme olduğunda vazgeçmeyecek bağışçı adayları kazanımına yönelik yapmaktayız.
Tüm hastalar için bağışçı adayı olmayı kabul ediyor, herhangi bir hastaya bir eşleşme durumunda kök hücre bağışında bulunmak istiyorsanız sizleri Türk Kızılay'a bekleriz.